این پایان نامه در مورد حسادت و با عنوان تحلیل دینی روانشناختی حسادت با توجه به بررسی آیات و روایات و شناخت علل و زمینه ها و آثار فردی و اجتماعی حسادت در سلامت روان می باشد.

 

 

 

همانطور که می دانیم انسان مرکب از دو بعد روح و بدن می باشد و برای هر کدام از این دو بعد مرضها و بیماری هایی وجود دارد. بیماری های روح عبارتند از : اخلاق و صفات رذیله که یکی از این اخلاق ناپسند در وجود انسان بیماری مهلک و کشنده حسادت می باشد. با توجه به این که بیماری های اخلاقی و روحی انسان را از رسیدن به سعادت ابدی باز می دارند، در این پایان نامه قصد داریم که این بیماری روحی را با توجه به آیات و روایات و علم روانشناسی بررسی کرده، آثار زیانبار آن را بر روح و جسم انسان شناسایی کنیم و در آخر به راههای درمان آن اشاره نماییم.

 

 

 

 کسانی که به فکر چاره جویی برای درمان صفات و رذایل اخلاقی خود نیستند، زندگی را در همین چند روز دنیا خلاصه کرده و به آن می پردازند و این کار باعث می شود انسان از رسیدن به سرمنزل مقصود باز بماند که حسادت یکی از این صفات رذیله اخلاقی می باشد. حسادت یعنی آرزو کردن نابودی نعمت دیگران و مربوط به درون نفس انسان می شود و انسان با رجوع به درونیات خودش می تواند بفهمد که آیا دچار این بیماری مهلک روحی روانی شده است. مثلاً اگر دید به خاطر نعمت هایی که در دست دیگران است ناراحت و غمگین می شود این موضوع می تواند از علائم و نشانه های حسادت در او باشد.

 

 

 

 

 

در این پژوهش برای روشن شدن ابعاد موضوع مورد بحث و جهت گیری در راستای تحقق اهداف آن طی پنج فصل به ترتیب ذیل صورت گرفته است. 
در فصل اول  به بررسی کلیاتی در رابطه با موضوع مورد بحث پرداخته شده است. در فصل دوم سعی شده زمینه های رشد حسادت و ریشه های آن از منظر دین، اخلاق و تربیت مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد تا شناخت این عوامل در مراحل بعدی گام موثری برای پیشگیری و درمان و تأمین سلامت و بهداشت روحی باشد.

 

 

 

در فصل سوم به تحقیق و تفحص در مورد آثار و پیامدهای حسادت پرداخته شده است. شاید تا زمانی که حسادت در قلب انسان است گناهی برآن مترتب نباشد ولی هنگامی که اقدامات زبانی و گاهاً عملی به همراه داشته باشد، قطعاً ضررها و زیان هایی را برای شخص حسود به همراه خواهد داشت و کم کم سلامت روحی و روانی او را به مخاطره می  اندازد که از جمله این آثار می توان به آثار فردی ، اجتماعی و اخروی آن اشاره کرد.

 

 

 

در فصل چهارم که مهمترین فصل این پایان نامه می باشد، سعی شده با توجه به بررسی آیات و روایات و شناخت علل و زمینه ها و آثار فردی و اجتماعی حسادت در سلامت روان به پیشگیری و بهداشت روانی و همچنین درمان این بیماری تحلیلی دینی روانشناختی داشته و  نتایج به دست آمده مورد بررسی قرار گیرد.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست  مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش                                
1-1- بيان مسأله تحقيق    4
1-2- ضرورت و اهداف تحقيق    5
1-3- بيان سؤالات اصلي و فرعي تحقيق    6
1-4- بيان فرضيات اصلي و فرعي تحقيق    6
1-5- تعاریف لغات، واژه ها و اصطلاحات مهم کاربردی    7
1-6- پيشينه تحقيق    8
1-7- روش تحقیق    11

 

 

فصل دوم: حسادت و ریشه های  آن

2-1- واژه شناسی حسد    12
2-2- تعریف حسادت در علم اخلاق    14
2-3- تفاوت های غبطه و حسادت    18
2-4- ضد حسادت نصح و خیرخواهی    19
2-5- سلامت و بیماری روان    22
2-5-1- سلامت از دیدگاه اهل لغت    22
2-5-2- روان    23
2-5-3- روح وبدن و تأثیر آنها بر همدیگر    24
2-5-4- سلامت روان از دیدگاه قرآن و حدیث    25
2-5-5- تعریف بیماری روانی    26
2-5-6- نشانه‌های بیماری روانی از نظر آیات و روایات    27
2-6- نشانه های حسود    30
2-6-1- نفاق    31
2-6-2- احساس نارضایتی و اندوه    32
2-6-3- احساس خشم    33
2-6-4- احساس رنج    34
2-6-5- احساس حسرت    35
2-7- مراتب حسادت    35
2-8- زمینه های رشد حسادت    39
2-8-1- زمینه های خانوادگی    39

2-8-1-3- علل و انگیزه های حسادت در کودکان    43

2-8-1-3-1-حسادت فرزند اوّل نسبت به کودکان بعدی    43
2-8-1-3-2- برخوردهای تبعیض آمیز    45
2-8-1-3-3- احساس محرومیّت    47
2-8-1-3-4- توجه نکردن به استعدادها و توانایی فرزندان    49
2-8-2- زمینه های فامیلی حسادت    49
حسادت به آشنایان:    50

2-8-3- زمینه رشد حسادت در محیط تحصیلی و محیط کار    52

2-8-4-زمینه رشد حسادت و توارث    54
2-9- ریشه های حسادت از نظر علمای اخلاق    61
2-9-1- خباثت نفس و بخل ذاتی نسبت به بندگان خدا    61
2-9-2- عداوت و دشمنی    61
2-9- 3- حب مشهور شدن وآوازه یافتن    62
2-9-4- ترس از باز ماندن از مقصود خود    63
2-9-5- تعزّز    63
2-9-6- تکبّر    64
2-9-7- تعجّب واستعباد    65
2-10- ریشه‌یابی حسادت در ضعف باورهای دینی    66
2-10- 1- ضعف ایمان به حکمت خداوند    68
2-10- 2-تزلزل در پایه‌های ایمان به پروردگار    71
2-10- 3- عدم توجّه به عظمت خداوند    73
2-11- تعریف حسادت در روانشناسی    74

2-11-1- ریشه های تربیتی حسادت:عوامل تربیتی حسادت از دیدگاه روانشناسان    77

2-11-1- 1- احساس حقارت    77
2-11-1-2- ضعف اعتماد به نفس و نداشتن امنیت    78
2-11-1-3- رابطۀ عزت نفس و حسد    79
2-11-1-3-1- نشانه‌های عدم عزت نفس    80
2-11-1-3-2- نقش عزت نفس در از بین رفتن حسد    81

 

 

 

فصل سوم آثار و پیامدهای حسادت

3-1- آثار و پیآمدهای حسادت    61
3-2- پیامدهای فردی حسادت    62
3-2-1- آثار دنیوی حسادت    66
3-2-1-1- آثار روانی حسادت    68
3-2-1-1-2- غمگینی و افسردگی    69
3-2-1-1-3- بخل و تنگنظری    70
3-2-1-1-4- احساس حقارت    70
3-2-1-1-5- اضطراب و ناراحتی همیشگی    71
3-2-1-1-6- احساس تنهایی    72
3-2-1-1-7- کینه توزی    73
3-2-1-2- آثار رفتاری حسادت    74
3-2-1-2- 1- غیبت (بدگویی)    76
3-2-1-2-2- ملامت و سرزنش    76
3-2-1-2- 3- کوتاهی در تعریف از دیگران    77
3-2-1-2- 4- ضرر رساندن به محسود با قتل خود    78
3-2-1-2-5- تشخیص غلط    80
3-2-1-3- آثار جسمانی    80
3-2-1-3- 1- آثار جسمانی حسادت در روایات    82
3-3- آثار معنوی حسادت    83
3-3- 1- از میان رفتن نیکی ها و ایجاد رذیلت های اخلاقی    83
3-3- 2- از بین رفتن ایمان    84
3-3- 3- دوری از رحمت خدا    86
3-4- آثار اجتماعی حسادت (نابسامانیهای اجتماعی)    86
3-4-1- عدم پیشرفت    87
3-4-2- اختلال امنیت    88
3-4-3- پیآمدهای حسد در محیط کار    89
3-4-4- چشم و هم چشمی    92
3-5- آثار اخروی حسادت    92
3-5-1- فشار قبر و ظلمت آن    93
3-5-2- عذاب جهنم    94

 

 

 

فصل چهارم: روشهای درمان حسادت

4-1- بهداشت چیست؟    85
4-1-2- بهداشت دل (قلب) : از نظر اسلام    87
4-1-2-1- اهمیّت سلامت دل    87
4-1-2-2- اثر سلامت دل    87
4-1-2-3- تأثیر سلامت دل در تندرستی    87
4-1-3- عوامل سلامت و بهداشت (دل) در قرآن و روایات    88
4-1-4- اهمیّت و ضرورت بهداشت روانی    88
4-1-5- اصول بهداشت روانی    89
4-1-5-1- احترام فرد به شخصیت خود و دیگران    90
4-1-5-2- شناختن محدودیتهای خود و دیگران    91
4-1-5-3- آشنائی به اینکه رفتار هر فرد تابع تمامیّت وجود اوست نه قسمتی    91
4-1-5-4- شناسائی استعدادها، قابلیّتها و نیازمندیهای خود (خودشناسی)    92
4-1-5-5- توجّه به زمینههای آسیبپذیر    93
4-1-5-6- انعطاف پذیری    93
4-1-6- راهکارهای تأمین بهداشت روانی    94
4-2- نقش خانواده در سلامت روانی کودک    96
4-2-1- آموزش عملی    98
4-2-2- وقت گذاشتن برای فرزندان    99
4-2-3- جلوگیری از شکلگیری اخلاقیات و عادتهای ناپسند    100
4-3-بهترین کارها برای جلوگیری و درمان حسادت در کودکان    102
4-3-1- احترام و محبّت به کودک خردسال ، (تکریم کودک)    102
4-3-2-رفتار عادلانه با کودکان و  تبعیض قائل نشدن بین آنها    106
4-3-4- پرهیز از مقایسه کودک خود با کودکان دیگر    114
4-3-5- راهکارهای پیشگیری و درمان حسادت در کودکان    115
4-4- پیشگیری در بزرگسالی    116
4-4-1- در مرحلۀ پیشگیری آنچه انسان را از حسادت باز میدارد:    116
4-4-1-1- کار و تلاش و نداشتن توقع نابجا از دیگران    116
4-4-1-2- عفو و گذشت    118
4-4-1-3- دوست داشتن مردم و خدمت کردن به آنها    118
4-4-1-4- خشنودی از خوشبختی دیگران    120
4-5- درمان حسادت در بزرگسالی    120
4-5-1- راههای فکری    121
4-5-1-1- اصلاح معرفت و نگرش فرد    123
4-5-1-2- تقویت ایمان به خداوند و اولیاء او    124
4-5-1-3- توجّه به رحمت و حکمتهای خدای متعال    126
4-5-1-4- شناخت توانائی‌ها و استعدادهای مثبت خود    128
4-6- اعتماد به نفس در اسلام    129
4-6-1- شیوههای ایجاد و تقویت اعتماد به نفس:    130
4-6-1-1- خود ارزشمندی    130
4-6-1-2- خودشناسی    130
4-6-1-3- خود اتکائی    131
4-6-1-4- رویاروئی با مشکلات    132
4-6-1-5- تلقین درمانی    132
4-6-1-6- فراگیری مهارتهای زندگی    132
4-6-1-7- کسب تجارب موفقیّت آمیز    133
4-6-1-8- مطالعه زندگی افراد موفّق    133
4-6-1-9- به دست آوردن تکیهگاه معنوی    134

4-7- راهکارهای بهداشت و درمان عقدۀ حقارت در منابع اسلامی    134

4-7-1- تعدیل غرایز    134
4-7-2- ایجاد محیط سالم    135
4-7-3- مثبت نگری    136
4-7-4- تکریم شخصیت    136
4-7-5- توبه درمانی    137
4-5-1-5- افزایش روحیۀ قناعت و رضایتمندی    138
4-5-1-6- توجّه به ضررهای حسادت    139
4-5-1-7- داشتن روحیۀ توکل    141
4-5-1-8- توجّه به معاد و نگاه مثبت به مرگ    142
4-5-1-9- هدفمند دانستن زندگی    144
4-5-1-10- جایگزینهای مناسب    146
4-8- راهکارهای درمان عملی حسادت    148
4-8-1- مبارزۀ منفی    148
4-8-2- ایجاد رابطۀ عاطفی مثبت بین خود و فرد مورد حسادت    150
4-8-3- متعهد شدن به نیازهای واقعی خود، نه نیازهای دیگران    151
4-8-4- اهمیّت قائل شدن برای داشتههای زندگی    152
4-8-5- پذیرفتن عدم وجود کمال مطلق در زندگی    153
4-8-6- داشتن نگاه واقع بینانه نسبت به موقعیت دیگران    154
4-8-7- شناسائی نوع تفکر و ویژگیهای شخصیتی افراد غیر حسود    154
4-8-8- تلقین به خود    155
4-8-10- دعا    156

4-9- نکاتی راجع به اینکه چکار کنیم مورد حسادت واقع نشویم؟    157

4-9-1- مدارا :    157
4-9-2- کتمان    158
4-9-3- استعاذه    159
4-10- حکم فقهی حسد    159

فصل پنجم نتیجه گیری
5-1- نتیجه گیری    135
5-2- پیشنهادهای کاربردی    145